عزت نفس
آیا عزت‌نفس مهم است؟
از قدیم فیلسوفان با تلاش‌های زیاد به دنبال این سؤال بودند که به‌راستی عزت‌نفس چیست و علی‌رغم اینکه نمی‌توانستند تعریف مشخصی از آن بیابند می‌دانستند که همة مردم آن را درک می‌کنند و می‌فهمند
مطالعات و پژوهش‌های بی‌شماری در طی صدها سال انجام شد تا دانشمندان به این نتیجه رسیدند که عزت‌نفس پایین ریشة بسیاری از مشکلات افراد است، و ریشة ناکارآمدی‌ها و ناکامی‌های آنها
ناتانیل براندن یکی از چهره‌های برجسته روان‌شناسی می‌گوید: [من] نمی‌توانم به یک مشکل روان‌شناختی فکر کنم «از اضطراب و افسردگی، ترس از صمیمیت یا موفقیت، تا شرمساری همسر یا کودک‌آزاری» که ردیابی آن عزت‌نفس نباشد.
عزت‌نفس و اهمیت به خود در بعضی جوامع فردگرا مثل آمریکا پررنگ‌تر بود و در بعضی دیگر مثل ژاپن کم‌رنگ‌تر.
عزت‌نفس نظر شما نسبت به خودتان است، افراد با عزت‌نفس سالم خودشان را دوست دارند و برای دستاوردهایشان ارزش قائل هستند.
و عزت‌نفس یعنی ارزیابی جهانی یک فرد از ارزش خود به‌عنوان یک انسان که این ارزیابی می‌تواند مثبت باشد یا منفی.
عزت‌نفس سه سطح مهم دارد
سطح اول: متلاشی شده
افرادی باعزت نفسی به‌شدت پایین که خود را ارزشمند یا دوست‌داشتنی نمی‌دانند و مغلوب شکست و شرم می‌شوند، مدام به خودشان برچسب‌های ناخوشایند می‌زنند؛ مثلاً اگر سن بالایی دارند مدام می‌گویند من پیر شدم، من ناتوان هستم، من بی‌عرضه و به‌دردنخور هستم و…
می‌چسبند به ترحم به خود و دلشان برای خودشان می‌سوزد و یا به خود توهین می‌کنند و در تلة ویرانگر خود سرزنشی گرفتار می‌شوند، با این دیدگاه ممکن است از غم و اندوه خود فلج شوند.
سطح دوم:آسیب‌پذیر
فرد به‌طورکلی دیدگاه مثبتی به خود دارد؛ اما در مواجه با چالش‌ها (مانند: شکست، خجالت، شرم، بی‌اعتباری) آسیب‌پذیر است. در نتیجه آنها اغلب عصبی هستند و از مکانیزم‌های دفاعی استفاده می‌کنند، یکی از این مکانیزم‌های حفاظتی معمولی برای افرادی که عزت‌نفس آسیب‌پذیر دارند ممکن است اجتناب از تصمیم‌گیری باشد، آنها تظاهر می‌کنند که نمی‌خواهند اقدامی کنند تا خودشان را از شکست محافظت کنند؛ مثلاً می‌گویند من علاقه‌ای به شرکت در این بازی ندارم و بازی نمی‌کنم درحالی‌که واقعیت این است می‌ترسند در بازی شکست بخورند و دوستانشان آنها را قضاوت یا مسخره کنند.
گرچه این افراد ممکن است به‌ظاهر عزت‌نفس بالایی داشته باشند؛ اما ممکن است کاملاً برعکس باشد، اتفاقاً اعتمادبه‌نفس ظاهری نشان‌دهندة ترس شدید آنها از شکنندگی عزت‌نفس آنهاست. همچنین ممکن است سعی کنند دیگران را سرزنش کنند و یا در رقابت‌ها تلاش کنند برای باخت و کنارکشید تا نشان دهند به برنده‌شدن نیازی ندارند. نشان می‌دهند که برایشان اهمیتی ندارد و نمی‌خواهند در گروه‌های دوستی باشند درحالی‌که عمیقاً دوست دارند در بین آنها باشند و تنها ترس از پذیرفته‌نشدن باعث شده به‌قول‌معروف دست پیش را بگیرند تا پس نیفتند.
سطح سوم: عزت‌نفس قوی
افرادی که عزت‌نفس قوی دارند از خود تصویری مثبت و قدرت کافی دارند تا در مواجه با سختی‌ها عزت‌نفسشان را حفظ کنند آنها ترس کمتری دارند و برای رسیدن به اهدافشان تا می‌توانند می‌جنگند و در صورت شکست عزت‌نفسشان را از دست نمی‌دهند و از شکست‌ها و اشتباهاتشان درس می‌گیرند تا در ادامه محکم‌تر قدم بردارند. آنها با ترس کمتری نسبت به پذیرفته‌نشدن و با شادی و رفاه حال عمومی بیشتری زندگی می‌کنند.
بااین‌حال هیچ نوع عزت‌نفسی تخریب‌ناپذیر نیست و به دلیل موقعیت‌ها و شرایط خاصی از زندگی فرد می‌تواند از این سطح به هر حالت دیگری از عزت‌نفس سقوط کند.
منابع عزت‌نفس
تجربیات در زندگی یک فرد منبع چگونگی رشد عزت‌نفس او هستند، در سال‌های اولیه زندگی والدین تأثیر زیادی روی عزت‌نفس کودک دارند و منبع اصلی تجربیات خوب و بد او هستند.
محبت بی‌قیدوشرط والدین
محبت بی قید‌و‌شرط والدین می‌تواند به کودک احساس ثبات در امنیت و احترام را بدهد، این احساسات با بزرگ‌تر شدن کودک به عزت‌نفس تبدیل می‌شود،
کودکانی که در مدرسه عزت‌نفس بالایی دارند معمولاً دارای والدین مقتدری هستند، بزرگ‌ترهایی حامی و دلسوز که استانداردهای واضحی را برای فرزندشان ایجاد کرده‌اند، در خانه‌ای که قانونی وجود نداشته باشد و کودک کاملاً آزاد باشد، برخلاف تصور عموم کودک دچار اضطراب می‌شود و احساس عدم امنیت می‌کند در نتیجه باید قوانینی وجود داشته باشد تا احساس کند همیشه پاسبان مراقب است.
پیشرفت تحصیلی
در طول سال‌های مدرسه نیز پیشرفت تحصیلی تأثیر زیادی بر رشد عزت‌نفس دارد، دستیابی مداوم به موفقیت یا شکست مداوم تأثیر زیادی بر عزت‌نفس دانش‌آموزان دارد.
تجارب اجتماعی
تجارب اجتماعی یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر عزت‌نفس کودک است، با گذراندن مدرسه کودکان شروع به درک و تشخیص توانایی‌های خود و هم سن و سالانشان می‌کنند و کودکان ارزیابی می‌کنند که آیا بهتر از هم‌کلاسی‌هایشان عمل می‌کنند یا بدتر، این مقایسه‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری عزت‌نفس کودک دارد و بر احساسات مثبت یا منفی کودک تأثیر می‌گذارد.
تاثیر همسالان
در دوران نوجوانی تأثیر همسالان بسیار مهم‌تر می‌شود، روابط موفق و پذیرفته‌شدن توسط دوستان عزت‌نفس نوجوان را افزایش می‌دهد و در مقابل طردشدن از سوی دوستان به‌شدت باعث احساس شک به خود، تنهایی و پایین آمدن عزت‌نفس می‌شود.
چرا عزت‌نفس را جدی بگیریم؟
ارزش‌گذاشتن و احترام به خود بسیار مهم است؛ زیرا عملکردی انگیزشی دارد که افراد را قادر می‌سازد تا پتانسیل وجودی خود را کشف کنند.
هر انسانی، بدون استثناء، شایسته احترام بی‌قیدوشرط است، و باید به خود احترام بگذارد و قدر خودش را بداند.
عزت‌نفس پایین می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد مثل:
عوامل ژنتیکی
تأثیر زیادی در عزت‌نفس افراد دارد، ممکن است شما والدینی داشته باشید که ژن‌های مرتبت با عزت‌نفس پایین مثل ژن بیان کننده ی احساس شرم، ژن کم‌رویی، ترس و حساسیت‌ها را داشته باشند و به نسل بعد انتقال دهند
ظاهر
یا وزن افراد و مسائل مربوط به‌سلامت روان نیز ممکن است میزان عزت‌نفس را تغییر دهد مطمئناً افراد با داشتن ظاهر زیباتر و سلامت بیشتر تأیید و توجه بیشتری از اطرافیان دریافت می‌کنند و با مداومت توجهات مثبت حتماً عزت‌نفس قوی‌تری به دست می‌آورند
وضعیت اجتماعی
و اقتصادی، تجربه‌های عاطفی مهم، انگ اجتماعی، فشار همسالان و یا قلدری نیز از جمله مواردی هستند که می‌توانند بر عزت‌نفس افراد تأثیر مهمی بگذارند.
مزایای عزت‌نفس بالا
پیشرفت تحصیلی
عزت‌نفس بالا و اطمینان به خوب بودن پیشرفت تحصیلی را برای دانش‌آموزان به همراه دارد.
رضایت از رابطه
افراد دارای عزت‌نفس بالا نیازی نمی‌بینند تا طرف مقابل را تحقیر کنند تا خودشان را خوب جلوه دهند در نتیجه این دید مثبت باعث رضایت از رابطه و شادی می‌شود.
کاهش رفتار مجرمانه
کاهش رفتار مجرمانه، بهبود سلامت روانی و جسمی و کاهش رفتارهای ضداجتماعی همگی نتایجی فوق‌العاده ارزشمند هستند که عزت‌نفس به همراه می‌آورد.
کوچک شدن ترس ها
افراد به‌واسطة داشتن عزت‌نفس بالا ترس‌های کوچک‌تری دارند
عملگرایی
و عزت‌نفس بالا انگیزة لازم برای اقدام و عملگرایی را به همراه دارد.
نشانه‌های عزت‌نفس پایین
- به طور معمول افراد با عزت‌نفس پایین به‌شدت از خودشان انتقاد می‌کنند، به‌جای درنظرگرفتن موارد دیگری که روی آنها کنترلی ندارد “مانند اقدامات افراد دیگر، یا نیروهای اقتصادی ” وقتی کارها اشتباه می‌شود خود را سرزنش می‌کند.
- نادیده‌گرفتن ویژگی‌های مثبت خود
- خود را مقایسه و قضاوت می‌کنند
- برای توصیف خود از کلمات منفی مثل، احمق، چاق و زشت استفاده می‌کنند
- مدام با خود بحث‌هایی دارد که به آن خود صحبتی می‌گویند که همیشه منفی، انتقادی و سرزنش کنده است
- نسبت به انتقاد دیگران حساسیت مفرط نشان می‌دهند، احساس می‌کنند مورد حمله قرار گرفته‌اند و به‌شدت می‌رنجند
- مدام در بلاتکلیفی به سر می‌برند و به‌صورت اغراق‌آمیز از اشتباهات می‌ترسند
- تلاش بیش از حد برای جلب رضایت دیگران و راضی نگه‌داشتن همه
- کمال‌گرایی که در صورت عدم دستیابی به کمال می‌تواند آنها را سرخورده کند
- احساس گناه همیشگی و اغراق در بزرگی اشتباهاتی که درگذشته مرتکب شده‌اند
- بدبینی و دید منفی به دیگران بدون هیچ دلیلی
- حسادت، کینه‌ورزی به همه
- فرض می‌کنند شانس نقش مهمی در همه ی موفقیت‌های آنها دارد
- انتخاب او در مواجه با شرایط غیرقابل‌تحمل عقب‌نشینی است.
افراد با عزت‌نفس پایین در معرض خطر بیشتری برای تجربه اختلالات روان‌پریشی هستند.
عزت‌نفس پایین چگونه کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد؟
احساسات منفی
انتقاد مداوم از خود می‌تواند منجر به احساس مداوم غم، افسردگی، اضطراب، خشم، شرم یا گناه شود.
مشکلات رابطه
برای مثال آنها ممکن است رفتار بد شریکشان را تحمل کنند؛ چون معتقد هستند باید با عشق و دوستی ادامه دهند، یا بر عکس نمی‌توانند کسی را دوست داشته باشند و احساس می‌کنند دوست‌داشتنی نیستند، همین‌طور ممکن است فردی با عزت‌نفس پایین احساس عصبانیت کند و دیگران را مورد آزار و اذیت قرار دهد
و معایب عزت‌نفس پایین تنهایی و افزایش آسیب‌پذیری است.
ترس از تلاش
فرد ممکن است به توانایی و ارزش خود شک کند و از چالش‌ها اجتناب کند.
کمال‌گرایی
یک فرد ممکن است خود را تحت‌فشار قرار دهد و به یک فرد بیش از حد موفق تبدیل شود تا احساس حقارت درونی خود را کم کند.
ترس از قضاوت
ممکن است از فعالیت‌هایی که افراد دیگر را درگیر می‌کند، مثل ورزش‌های گروهی و رویدادهای اجتماعی دوری کند، زیرا می‌ترسد مورد قضاوت منفی قرار بگیرد، فرد در کنار دیگران احساس خودآگاهی و ترس می‌کند و مدام به دنبال ” نشانه‌هایی” است تا ثابت کند مردم او را دوست ندارند.
تاب‌آوری پاین
برای فردی که عزت‌نفس پایینی دارد کنارآمدن با یک رویداد چالش‌برانگیز دشوار است؛ زیرا از قبل خود را «نا‌امید» می‌داند.
پس داشتن عزت‌نفس بالا اهمیت زیادی برای بهبود کیفیت زندگی دارد،
عزت‌نفس به‌شدت بستگی به نگرش شما نسبت به رویدادهای زندگی‌تان دارد.
پیشنهادهایی برای ایجاد عزت‌نفس:
با خودتان مثبت صحبت کنید
با خودتان همان‌طور رفتار کنید که بهترین دوستتان است، حامی، مهربان و فهمیده باشید وقتی اشتباه می‌کنید به خودتان سخت نگیرید
خودگویی منفی را به چالش بکشید
هر بار که از خود انتقاد می‌کنید توقف کنید و به دنبال شواهد عینی مبنی بر درست بودن انتقادتان بگردید. متوجه خواهید شد که بیشتر خودگویی ذهن شما بی‌اساس است.
خودتان را با دیگران مقایسه نکنید
بدانید که همه ی افراد متفاوت هستند و زندگی هر انسانی به‌تنهایی دارای ارزش است، خودتان را همین‌طور که هستید با همین ویژگی‌هایی که دارید بپذیرید
موارد مثبت را تأیید کنید
برای مثال دستاوردهای خود را از خوش‌شانسی ندانید یا ویژگی‌های مثبت خودتان را ببینید. قدر ویژگی‌های خاص خود را بدانید و هر روز نکات مثبت را به خود یادآوری کنید، فهرستی از ویژگی‌های خوب خود بنویسید، اگر نمی‌توانید از یک دوست صمیمی و مورداعتماد بخواهید تا در نوشتن لیست به شما کمک کند.
گذشته را رها کنید
به‌جای اینکه دردها و ناامیدی‌های قدیمی را مرور کنید سعی کنید در اینجا و اکنون زندگی کنید.
نگران نباشید
نگرانی صرفاً برای آینده است، بپذیرید که نمی‌توانید آینده را ببینید و آن را تغییر دهید آنچه اکنون از دست شما برمی‌آید قدم‌های کوچک، مثبت و در کمال آرامش در جهت حرکت به سمت آینده‌ای روشن است.
از زندگی لذت ببرید
برنامه‌های لذت‌بخش و مرفه را در هفته برنامه‌ریزی کنید.
ورزش کنید
ورزش مغز را تقویت می‌کند افسردگی را خوب می‌کند و کمک می‌کند به بهترشدن حال شما، یادتان باشد اهداف باید گام‌به‌گام پیش برود، مانند شروع با بیست دقیقه پیاده‌روی در روز یا ثبت‌نام در کلاس‌های ورزشی محلی و…
قاطع باشید
نیازها، احساسات، خواسته‌ها، باورها و نظرهای خود را صادقانه و مستقیم بگویید.
تمرین کنید
آنچه آموختید را هر روز تمرین کنید برای جایگزینی افکار و رفتارهای غیرمفید با نسخه‌های سالم‌تر، تلاش و هوشیاری لازم است. برای ساختن عادت‌های جدید به خودتان زمان بدهید. فقط آگاهی کافی نیست و باید به‌صورت روزانه و مداوم به آنها عمل کنید. اقدامات روزانه را در یک دفترچه یادداشت کنید تا نسبت به پیشرفتتان یک دید کلی داشته باشید
کلام آخر
هیچ مشکل و انحراف اجتماعی نیست که ریشه آن به عزت‌نفس نرسد و همان‌طور که یک واکسن از بروز بیماری جلوگیری می‌کند
عزت‌نفس بالا نیز شبیه به همان واکسن می‌تواند از غرق‌شدن در مشکلات و چالش‌های زندگی پیشگیری کند.
افراد دارای عزت‌نفس بالا اعتقادات و ارزش‌هایی دارند که طبق آنها پیش می‌روند و به‌اندازه کافی احساس امنیت می‌کنند، حتی در صورت بروز اشتباه، از ارزش‌های خود دفاع می‌کنند و با تجارب جدید به‌دست‌آمده از اشتباهاتشان محکم‌تر و مصمم‌تر قدم برمی‌دارند.
کاملاً می‌توان حس کرد آنها در نگاه دیگران یا حداقل در نگاه دوستان و نزدیکانشان چقدر ارزشمند و جالب هستند.
به امید آنکه با مرور دوبارة آنچه در این مقاله آموختیم و به‌کارگرفتن آنها عزت‌نفس را به خودمان و فرزندانمان هدیه دهیم.
سپاس از شما که برای آگاهی ارزش قائل هستید، عزت‌نفس و کامیابی در پیشروی شما.
با احترام: الهام کیانی
منبع:
Wikipedia
betterhealth
دیدگاهتان را بنویسید